Selektywna zbiórka, ponowne użycie i recykling odpadów komunalnych
w 16 stolicach województw w 2023 roku

Osiągnięte poziomy selektywnej zbiórki, ponownego użycia i recyklingu odpadów komunalnych w 16 miastach w 2023 roku.

Przyjęte w Polsce przepisy (art. 3b ust. 1 pkt 3 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach), na podstawie unijnej dyrektywy ramowej o odpadach, zobowiązywały gminy do osiągnięcia 35% poziomu przygotowania do ponownego użycia i recyklingu odpadów komunalnych w 2023 roku. Z pośród 16 stolic województw wymóg ten udało się spełnić jedynie siedmiu, a więc mniej niż połowie.

Cztery miasta: Białystok, Bydgoszcz, Kraków, Warszawa wraz z urzędami marszałkowskimi oraz Ministerstwem Klimatu i Środowiska konsekwentnie od kilku lat uprawiają kreatywną księgowość zaliczając niezgodnie z przepisami żużle i pyły (sic!) ze swoich spalarni odpadów do poziomu recyklingu. Na papierze pozwalałoby to Białemustokowi (36,05%) i Bydgoszczy (37,13%) wywiązać się z obowiązków ustawowych. W Krakowie (42,18%) ta kreatywność nie była potrzebna, ale zapewne jest obliczona na przyszłość, gdy wymagania będą rosnąć o kolejne 10 punktów procentowych. Warszawie nie pomogła i nie pomoże w przyszłości, nawet po uruchomieniu największej w Polsce spalarni odpadów komunalnych nie uda się stolicy osiągnąć wymaganego celu recyklingu bez poprawy poziomu i jakości selektywnej zbiórki oraz zwiększenia efektywności zakładów wstępnego i docelowego przetwarzania odpadów – sortowni, kompostowni oraz instalacji recyklingu. Jednak taka niedopuszczalna praktyka pozwala tym gminom uniknąć lub obniżyć wysokość kary za niezrealizowanie obowiązków ustawowych:

• Białystok – powinien zapłacić karę wynoszącą 2 577 256 zł,
• Bydgoszcz – powinna zapłacić karę wynoszącą 1 930 287 zł,
• Warszawa – powinna zapłacić karę wynoszącą 21 728 415, ale obniżyła ją o 1 177 783 zł.

Przy obliczaniu masy wytworzonych odpadów i faktycznie zrealizowanych poziomów przygotowania do ponownego użycia i recyklingu odpadów odjęto także wszelkie odpady, które nie są odpadami komunalnymi, a trafiają m.in. do Punktów Selektywnego Zbierania Odpadów Komunalnych (PSZOK): zużyte opony, akumulatory samochodowe, mineralne oleje silnikowe, itp.

Poziom błędów w sprawozdaniach gminy zmniejsza się, ale nadal można odnotować tak proste, jak niepoprawne obliczenie masy wytworzonych odpadów. Kraków, Kielce, Łódź, Rzeszów, Wrocław, Warszawa i prawdopodobnie Poznań nie wliczają masy bioodpadów poddanych kompostowaniu przydomowemu. „Dzięki” temu wykazują nieco wyższe poziomy recyklingu niż w rzeczywistości.

W porównaniu do 2022 roku:

• ilość wytworzonych odpadów komunalnych zwiększyła się o 0,01%, czyli praktycznie wcale - mieści się w granicach błędu statystycznego, przy wzroście liczby mieszkańców o ponad 0,03%;

• średni dla 16 miast poziom selektywnej zbiórki zwiększył się z 43 do 45%; dwa punkty procentowe jednak nie wróżą optymistycznie na przyszłość, zwłaszcza, że w 2024 roku gminy musiały osiągnąć 45% poziomu przygotowania do ponownego użycia i recyklingu;

• ponowne użycie raportuje jedynie Gdańsk, w którym ocalono 153 kg książek; można też domniemywać, że w Szczecinie drugie życie zyskało 1,85 Mg zabawek, instrumentów, naczyń i ceramiki i być może także kilka ton książek i innych produktów;

• średni poziom przygotowania do ponownego użycia i recyklingu wzrósł z 26,46% do 32,17%, jednocześnie o blisko 3,7% zmniejszyła się różnica pomiędzy ilością odpadów zebranych selektywnie i poddanych recyklingowi, na co mogły mieć wpływ poprawa jakości segregacji oraz/lub efektywności instalacji;

• ponad 9-krotnie zwiększyła się ilość odpadów kompostowanych przydomowo – do ponad 103 954 Mg; Najwięcej mieszkańców kompostuje w (kolejności) w Warszawie, Wrocławiu, Szczecinie, Rzeszowie i Krakowie; sprawozdania Gdańska i Katowic w ogóle nie wykazują kompostowników;

• o ponad 6,5% zmniejszyła się ilość „zaginionych” odpadów, które są wykazywane w sprawozdaniach jako poddane wstępnemu przetwarzaniu w procesie R12, ale nie wiadomo jak finalnie zostały zagospodarowane; nadal jest to bardzo duża ilość, wynosząca 1 047 564 Mg , co stanowi 31,51% wszystkich wytworzonych; zapewne duża ich część trafi ostatecznie do spalenia;

• zwiększyła się wykazywana ilość spalanych odpadów komunalnych: z 785 544 do 835 051 Mg;

• minimalnie zmniejszyła się ilość odpadów składowanych: z 377 878 do 372 312 Mg.

Na podstawie sprawozdań gmin do Bazy Danych o Odpadach opracował
Paweł Głuszyński